«2025 психологиялық қолдаудың жазғы алаңдары»

облыстық жобасының тәжірибелік бөлігі

Бағыт: психоактивті заттарды (ПАЗ) қолданудың алдын алу

Психоактивті заттарға (ПАЗ) тәуелділік мінез-құлық пен тұлғалық бұзылулардың негізгі себептерінің бірі болып табылады, сонымен қатар бұзылулардың негізгі себептерінің бірі болып табылады, сонымен қатар физикалық және психикалық денсаулықтың бұзылуына әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Бұл проблема сонымен қатар қоғамға жат мінез-құлыққа, вандализмге және террористік актілерге, әсіресе жастар арасында негіз болады.

 

      Жаттығудың мақсаты: оқушылардың назарын қоғамның ең өзекті мәселелерінің біріне аудару, оның барлығына қалай әсер ететінін көрсету және қарсы тұрудың тиімді жолдарын үйрету. 

 

      Міндеттері: оқушыларға өздерінің денсаулығы мен болашағы үшін жауапкершіліктерін сезінуге мүмкіндік беру; жасөспірімдерде салауатты және адамгершілік өмір салтына оң мотивация қалыптастыру; заттарды қолданудан белсенді түрде бас тартуға тәрбиелеу.

 

«Салдар тізбегі» жаттығуы

      Мақсаты: психоактивті заттарды (ПАЗ) қолданудың салдарын түсіну

      Нұсқаулық: Қатысушыларға оқиғаның «басталуы» бар карточкалар таратылады (мысалы, жасөспірім кеште ПАЗ - ды сынап көрді). 

      Олардыңміндеті—бұл оқиғаны кезекпен жалғастыру, оның салдарын қосу (отбасылық, әлеуметтік, физикалық, құқықтық)

      Содан кейін талқылау: қай сәтте тоқтауға болатын еді? Не көмектесе алатын еді?

 

«Рөлдік ойын  ЖОҚ деп айтыңыз!» жаттығуы

      Мақсаты: бас тартудағдыларынпысықтау

      Нұсқаулық: қатысушылар жұпта немесе үштікте жұмыс істейді. Біреуі «ұсынушы», екіншісі «бас тартушы», үшіншісі —бақылаушы.

      Сценарийлер: кеш, көше, достар компаниясы. Ойыннан кейін олар қандай сөз тіркестерінің тиімді болғанын, қайсысы тиімді емес талқылайды

 

«Стрессті басқарудың бес әдісі» жаттығуы

      Мақсаты: Өзін-өзі реттеудің салауатты тәсілдерін дамыту 

      Нұсқаулық: Топтық талқылау: қиын жағдайларда қандай эмоциялар пайда болады және әдетте не көмектеседі. 

      Содан кейін әрқайсысы стресстен арылудың 5 «сау» әдісін жазады (спорт, музыка, сурет салу,

жақын адамыңызбен сөйлесужәне т. б.)

      Топпен идеялармен бөліседі.

 

«Таңдау сызығы» жаттығуы

Мақсаты: өз таңдауы үшін жауапкершілікті сезіну 

Нұсқаулық: жүргізуші мәлімдемелерді оқиды, мысалы: 

«Егер компаниядағы барлық адамдар сынап көрсе, мен де келісер едім» 

«Маған бір нәрсе ұнамаса мен «жоқ» деп айта аламын»

 «Егер «достарыңызды» жоғалтсаңыз да, психоактивті заттардан бас тартқан дұрыс 

Қатысушылар сызыққа тұрады: «Келісемін – Сенімді емеспін – «Келіспеймін», содан кейін олар неге мұндай таңдау жасағанын бөліседі.

 

«Іс-қимыл жоспары» жаттығуы

      Мақсаты: қиын жағдайларда мінез-құлық стратегиясын қалыптастыру.

      Нұсқаулық: Қатысушылар ПАЗ - ды сынап көруге азғырылмауға көмектесетін «Іс-қимыл жоспарын» жасайды. 

      Жоспарда мынадай тармақтарды қарастыру қажет: сылтаулар, қауіпті жағдайды қалай тануға болады, көмекке қалай шақыруға болады, салауатты іс-әрекетті қалай таңдауға болады. 

      Жүргізуші денсаулықты сақтау үшін қиын жағдайларда қандай әрекеттер жасау керектігін қорытындылайды.

 

«Қолдау қорабы» ойыны

      Мақсаты: сіз жалғыз емес екеніңізді еске салу 

      Нұсқаулық: Қатысушыларға парақтар таратылып, оларға «қиын жағдайға тап болған дос»  үшін қолдау сөздерін жазуды сұрайды.

Барлық жазбалар «қолдау қорабына» жинақталады, содан кейін оларды дауыстап оқуға болады. Балама - осы хабарламалармен қабырға газетін жасау

 

«Қысым және қолдау» жаттығуы

      Мақсаты: зиянды әсерді шынайы  достықтан ажыратуға үйрету

      Нұсқаулық: Жағдайлары бар карталарды таратамыз (мысалы: «Дос айтады: кел, бұл көңілді»,  

«Егерсынап көрмесең, сен бізбенбіргеемессің»). 

      Қатысушылар қысымның қай жерде және қолдаудың қай жерде екенін анықтайды. 

      Кейін - талқылау: қалай дұрыс жауап беру керек, кім шынымен дос.

 

«Денсаулық чемоданы» жаттығуы

      Мақсаты: салауатты және қауіпсіз өмір салты үшін «жинақ» жинау 

      Нұсқаулық: 

     Параққа/плакатқа  чемодан салынады Қатысушылар дені сау болуға көмектесетін барлық нәрсені жазады: әдеттер, қоршаған орта, хобби, құндылықтар. 

      Содан кейін – «артық багаж»: не қалдыру керек  (мысалы, қорқыныш, улы адамдардың әсері, жалқаулық және т.б.).

 

«Болашаққа өзіңе хат» жаттығуы

      Мақсаты: жеке құндылықтар мен мақсаттарды нығайту 

      Нұсқаулық: 

      Қатысушыларға 5 жылдан кейін өздеріне хат жазу ұсынылады. Хатта - олар кім болғысы келеді, не нәрсеге қол жеткізгісі келеді, неден аулақ болу керек (соның ішінде — неге психоактивті заттармен байланысқысыкелмейді).

     Хаттар конверттерге жиналады, қатысушылар оларды өздерімен бірге ала алады немесе ауысым/жылдың соңына дейін қалдыра алады.

 

«Өзімен келісімшарт» жаттығуы

     Мақсаты: салауатты өмірге жеке мотивация

     Нұсқаулық: 

     Әрбір қатысушы «келісімшартты» толтырады (қағазда немесе символдық түрде):

Мен таңдаймын…

Мен өзіме уәде беремін…

Мен бас тартамын…

Мен қолдау іздеймін…

     Олар қол қояды және ауысымның соңында қайтарып алу мүмкіндігімен өздеріне қалдыра алады  немесе ұйымдастырушыға тапсыра алады.

 

«Қызыл түйме» жаттығуы

    Мақсаты: тәуекел жағдайында «тоқта» деп айту қабілетін дамыту

    Нұсқаулық: 

    Қатысушыларға шешім қабылдау қажет жағдайлары бар карталар беріледі (мысалы: «саған темекіні сынап көру ұсынылады»). 

   Әрбір қатысушы «ойдан шығарылған қызыл түймені» басып, өзінің бас тарту фразасын айтады.

   Талқылау: қандай сөз тіркестері ең тиімді, қатысушы бас тартқан кезде өзін қалай сезінді. 

 

«Қауіпсіз орта құру» жаттығуы

    Мақсаты: психоактивті заттарды қолданудың салдарын іс жүзінде көру

    Нұсқаулық: Қатысушылар «үйді» салады, мұнда әр элемент - маңызды нәрсенің символы болып табылады (іргетас — сенім, қабырғалар - қолдау, шатыр — мақсаттар, есіктер — ашықтық). 

    Олар жасөспірімге өзін қауіпсіз сезінуге және тәуекелге бармауға не көмектесетінін талқылайды

 

«Ризашылық күштері» жаттығуы

    Қатысушылар шеңберге тұрады. Бір адам ортаға шығып, бірінші қатысушыға жақындап, қолын қысып: «позитивті уақыт өткізгенің үшін рахмет!» Екеуі де шеңбердің ортасында қалады, әлі де қолдарын ұстап. 

    Содан кейін үшінші мүше топқа жақындайды, екеуінің бірін таңдайды, қолын алады, қолын қысып: «позитивті уақыт өткізгенің үшін рахмет!» Осылайша ортадағы топ үнемі өсіп келеді. Барлық қатысушылар бір-бірінің қолынанұстап, бір-бірінеалғыс айтады.

    Сіздің тобыңызға соңғы мүше қосылған кезде, барлығы шеңберді жауып, жаттығуды символдық үнсіз үш рет қатты қол алысумен аяқтайды.